Prof. Dr. Zeki Tunç Katarak Retina, makula hastalıkları ve cerrahisi

Halk arasında göze perde inmesi diye tarif edilir. Fakat bu aslında olayı tam olarak izah etmiyordur. İnmesinden halkın düşündüğü gözün en önündeki bu şeffaf tabakasının oralarda bir yerde bir matlık oluşuyor. İşte katarakt ameliyatında da doktor geliyor onu şöyle bir sıyrılıyor ve kataraktı gidiyormuş gibi diye düşünüyorum. Ama olay böyle değildir. Gözün iç tabakalarında göz merceğinin ki göz merceği buradaki kornea gözün şeffaf tabakası. Bakın burası. Ondan sonra onun arkasında tabakası var. Yani gözünün rengini oluşturan tabaka. Onun daha da arkasında göz merceği dediğimiz bir böyle şeffaf bir eh lens var. Bu şeffaf lens zaman içerisinde opaklaşıyor. Yaşla birlikte ya da başka nedenlerden dolayı. Bir gözün kornea tabakasından, gözün arkasında, yani irisinin arkasındaki bu tabakada çalışma yaparak kataraktlaşmış olan, opaklaşmış olan, merceğin içerisini boşaltıyoruz, boşalttıktan sonra da onun içerisine yeni bir mercek koyuyoruz. O mercek ömrü boyunca insanın şeffaf olarak kalabilmektedir.

Katarakt tedavisinin yegane tekniği operasyondur. Başka bir metot, tedavi, ilaç, damla gibi şeyler yoktur. Bazen işte vitaminlerin işte kataraktın gelişmesini yavaşlattığı falan düşünülür ama katarakt oluştuktan sonra o kataraktta artık oradan yok edilemez. Dolayısıyla katarakt varsa operasyon bundan sonra artık hangi operasyon tekniğini yaptırmayı düşünmek gerekir. Bunun için de cerrahisi dikişsiz katarakt operasyonu bunlar bazen monofokal lensler ya da multifokal lensler kullanılarak bunun gerçekleştirilmesini konuşmak lazımdır. Katarakt varsa medikal tedavi yeterli değildir. Cerrahidir.

Kataraktın belirtilerinin de en sıklıkla karşılaştığımız şey hasta ışık yeterli gelmiyordu. Görmesinin azaldığını yavaş yavaş olduğu için çok hissetmez. Doktor bey bana ışık yeterli gelmiyor. Şu gözlük numaramı biraz yükseltelim diye gelir. Ama gözlük numarasını yükselterek biz görmeyi arttıramıyor isek ya da gözlük numaralarını değiştirerek görmeyi arttıramıyorsak o zaman katarakt yönünden bakmamız gerekiyor. Ve katarakt esnasında bazı hastalarda nadiren güneşe karşı hassasiyet. Işının yansımalarında dolayı bazı kataraktlarda prizmatik etki yapar ve bu prizmatik etkiden dolayı da hasta göz kamaşmasından da şikayetçi olabilir. Bazıları televizyonunu sık sık tabire gönderir. Çünkü renkler soluk der. Halısını devamlı yıkattırır. Halısının renginin solduğunu, tozlandığını falan düşünür. Böyle yakılmaları olabilmektedir.

Katarakt  halk arasında göze perde inmesi diye tarif edilir. Fakat bu aslında olayı tam olarak izah etmiyordur. Göze  perdeye inmesinden halkın düşündüğü gözün en önündeki bu  şeffaf tabakasının oralarda bir yerde bir matlık oluşuyor. İşte  katarakt ameliyatında da doktor geliyor onu şöyle bir sıyırıyor  ve  kataraktı gidiyormuş gibi diye düşünüyorum. Ama olay böyle değildir. Gözün tabakalarından göz merceğinin  ki göz merceğinin burada kornea gözün şeffaf tabakası.Bakın burası. Ondan sonra onun arkasında tabakası var. Yani  gözünün rengini oluşturan tabaka. Onun daha da arkasında  göz merceği dediğimiz bir böyle şeffaf bir  lens var.  Bu şeffaf lens zaman içerisinde uzaklaşıyor. Yaşla birlikte ya  da başka nedenlerden dolayı.Biz gözün kornea tabakasından  gözün arkasında yani birisinin arkasında ki bu tabakada çalışma  yaparak katarakt olmuş olan,opaklaşmış olan merceğin  içerisini boşaltıyoruz.Boşalttıktan sonra da onun  içerisine yeni bir mercek koyuyoruz. O mercek  ömrü  boyunca insanın şeffaf olarak kalabilmektedir.

Katarakt ameliyatından sonra ilk günlerde görme hemen başlıyor diye hastanın da çok da böyle işi gevşek tutmaması gerekiyor. Özellikle gözünü ovalamaması gerekiyor. Gece ilk iki üç gün kesinlikle gözünün üstüne yatmaması gerekiyor. Yine iki üç gün duş kafasını yıkamamasında fayda var. Vücudunu yıkayabilir ama kafasını yıkamasın. Daha sonraki günlerde de kafasını da gözlerini kapalı olarak kafasını yıkarsa mm kirli suların gözün içerisine geçmesini önlemiş oluruz. Bir de geç dönem için çok önemli bir şey söylemek istiyorum. Katarak operasyonundan sonra mutlaka ve mutlaka dışarıya çıkıldığında güneşli ortamlarda güneş gözlüğü takılmalıdır. Güneş gözlüğü zaten ameliyat olmuş ya da olmamış herkes tarafından takılması gerekir fakat ameliyatı olanların ise bu konuya daha hassas olması mutlaka güneş gözlüğü takması lazım.

Katarakt ameliyatlarının çeşitli tipleri var. En modern olanı küçük bir insizyondan yani küçük bir kesiyle yaklaşık iki milimetrelik bir kesiyle operasyonun gerçekleştirilmesi ve yine o küçük kesim içerisinde merceğin yuvarlak bir şekilde katlanarak içeriye enjekte edilmesi. İçeride de merceğin açılarak göz merceğinin kapsülünün içerisine onu eh yerleştirilmesidir. Bu en modern katarakt cerrahisidir. Bu cerrahinin de kullanılan mercek yönünden farklılıkları vardır. Monofokal ya da multifokal mercek kullanılır. Multifokal mercekler hem gözün uzağa görmesini, hem de yakını görmesini sağlayabilmektedir. Diğer teknikler ise gözün kornea tabakasının yaklaşık on bir milimetre falan açılarak yapılan ekstra kapsüller cerrahi dediğimiz tekniklerdir. Bunlar ise artık ya güne ayak uyduramamış kişiler tarafından yapılıyor. Ya da belli komplikasyonlar olduğunda yapılmak zorunda kalınan cerrahilerdir.

Çocuklarda katarakt olur mu sorusuna şöyle bir cevap vermek istiyorum. Bazen üç günlük çocuğu bile katarakt ameliyatı yapmak zorunda kalıyoruz. Genelde katarakt erişkin yaşlarda olduğu için aile böyle bir şeyin olabileceğini kestirememekte. Bunu bazen pediatri doktoru çocukta katarakt olduğunu fark edebilmektedir. Bunun fark edilmesi de şöyledir. Yeni doğan çocuğun göz bebeklerinin içine bakılır. Göz bebek içerisi normalde mm siyah bir görüntüdedir. Göz bebekleri siyah gözükür ama eğer ki orda bir beyazlık varsa bu çok önemli bir şeydir. Kataraktta olabilir ya da göz içerisinde tümör de olabilir, çeşitli hastalıklar da olabilir. Bundan dolayı aslında ilk bir ayda çocuğun bir göz doktoru tarafından görülmesi çok emniyetli bir tercih olacaktır fakat ailenin de çocuğun gözlerine bakarak göz bebeğin ortasında leke var mı yok mu diye şöyle bir bakmalarında fayda vardır. Eğer öyle bir şey görülürse bir ayı da beklemeden derhal göz doktorunun muayenesi hayat kurtarıcı dahi olabilir.

Lazerle katarakt cerrahisi biraz daha spekülasyon yaratsın diye bıçaksız cerrahi denmektedir. Bunun bize getirdiği avantaj şudur. Kesilerimizi biz çok kaliteli ve istediğimiz miktarda yapan özel bıçaklarla yaparız. Zaten yaptığımız kesi de iki nokta iki milimetredir. Bunun için sadece iki nokta iki milimetre kesi yapan tığ gibi küçük bir bıçakla göze gireriz. Bunu bıçakla da yapabiliriz. Lazerle de yapabiliriz. Yani bıçaksız dediğimiz şey bu kadar fazla da abartıya gitmeyecek bir yöntem. Daha sonra kapsül dediğimiz göz merceğinin etrafını saran bir zar vardır. Bu zarın yuvarlak bir şekilde soyulması gerekir. Bu soyulma esnasında biz manuel olarak dediğimiz normal tekniğinde bir penset ile o zarı güzelce soyarız. Bu tecrübeli bir cerrah için gayet de zevkle yapılan bir işlemdir. Yeni gelişmekte olan, cerrahisi yeni gelişen kişilerde ise bunu lazerle yapmak daha kolay gelmektedir. Böyle bir lazerin güvenlik açısından artı değeri vardır. Daha sonra lensin kendisinin yani kataraktın kendisinin parçalanması metodunu ultrasonla ya da lazerle yapabiliriz. Burada da yine dediğim gibi tecrübeli bir cerrah bunu ultrason tekniğiyle çok hızlı bir şekilde yapar. Yeni yetiştirmekte olan tekniğini yeni geliştirmekte olan kişiler ise lazerle olduğu zaman daha güvenli bir şekilde yaparlar. Bunu da ha anlatılır. Hasta isterse lazerli isterse normal mikrocerrahi ve fakülasyon tekniğiyle ameliyatını kabul eder.